,

Revista Uruguaya de Derecho Procesal 1-2/2020 (Anuario)

$1.600

Artículo agotado

SKU: 0797047112020 Categorías: ,
Comparte con tus contactos

Descripción

1.ª edición, agosto 2021

Formato 18×26

Páginas 772

Tabla de contenido

A
ABOGADOS Y PROCURADORES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Honorarios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Reclamación en vía civil de honorarios generados en proceso ante
TCA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Representación judicial (CGP, art. 44). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Responsabilidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Responsabilidad disciplinaria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
ABUSO DE LAS VÍAS PROCESALES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
ACCIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
ACTITUDES DEL DEMANDADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
ACTOS PROCESALES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Audiencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Comunicaciones Procesales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Emplazamiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
– A persona fallecida. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
– Al Poder Ejecutivo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
– En domicilio contractual. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
– En prescripción adquisitiva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
– Emplazamiento irregular. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
– Falta de copia para el demandado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
– Falta de emplazamiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Notificaciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
– Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
– En audiencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
– En domicilio contractual. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
– Falta de notificación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Escritos de las partes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Forma y plazo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
– Escrito presentado en otra sede judicial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
– Nulidad por no presentación de copias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Nulidades de los actos procesales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Nulidades absolutas y relativas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Plazo para reclamar la nulidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Principios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
– Principio de convalidación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
– Principio de finalismo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
– Principio de legalidad o especificidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
– Principio de subsanación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
– Principio de trascendencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Vías procesales para su reclamación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
ASTREINTES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
AUDIENCIAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Registro de las audiencias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
– Sistema AUDIRE. Pérdida de los archivos de audio. . . . . . . . . . . . 46
Audiencia Preliminar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Contenido. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
– Fijación del objeto del proceso. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Inasistencia del actor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
– Inasistencia. Justificación. Sanciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Inasistencia del demandado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
– Inasistencia. Justificación. Sanciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Audiencia de proceso incidental. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Inasistencia del actor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
C
COMPETENCIA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
CONCILIACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Conciliación Previa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
CONDENAS PROCESALES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Procedencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Casos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
– Convenio sobre costas y costos. Validez. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
– Imposición de oficio. Principio de congruencia. . . . . . . . . . . . . . . . . 66
– En el proceso ejecutivo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
– En clausura del proceso ejecutivo promovido porAdministración
Estatal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
– En desistimiento del proceso ejecutivo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
– En pretensiones desestimadas en proceso ejecutivo. . . . . . . . . . . . 73
– En pretensiones desestimadas en proceso de ejecución. . . . . . . . . 73
– En el proceso de declaración de inconstitucionalidad de la ley. . . . 74
– En los incidentes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
– En segunda instancia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
– En la acción pauliana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
– En la acción simulatoria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
CONTESTACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Contenido. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Carga de la contradicción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
– Alcance. Consecuencias de su incumplimiento. . . . . . . . . . . . . . . . 76
– Contestación evasiva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Forma y plazo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
– Ampliación de la contestación. Inadmisibilidad. . . . . . . . . . . . . . . 84
Actitud de expectativa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
– Excepción de prescripción corta opuesta por el defensor de
oficio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Allanamiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Excepciones previas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Caducidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
– Diferencia con la prescripción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
– Naturaleza del plazo de caducidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
– Plazo. Cómputo. Actos interruptivos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
– Procedencia y plazo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
• Acción de tutela del medio ambiente. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
• Acoso sexual. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
• Créditos contra el Estado (ley 11.925 art. 39) . . . . . . . . . . . . . 95
Cosa juzgada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Defecto legal en el modo de proponer la demanda. . . . . . . . . . . . . . . . 103
Falta de legitimación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
– Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
– Oportunidad para su resolución.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Falta de jurisdicción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Incompetencia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Litispendencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Prejudicialidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
– Falta de agotamiento de la vía administrativa. . . . . . . . . . . . . . . 110
– Acción anulatoria respecto de acción reparatoria. . . . . . . . . . . . . 120
Prescripción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
– Plazo. Cómputo. Actos interruptivos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
– Procedencia y plazo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
• Acción de recupero de gastos mutuales. . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
• Acción fundada en contrato de seguro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
• Acción marcaria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
• Acción reparatoria fundada en responsabilidad
extracontractual. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
• Acción de responsabilidad contra directores de S.A. . . . . . . 136
• Asuntos aduaneros. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
• Código de Comercio, art. 1023. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
• Créditos por retribuciones personales de los funcionarios
públicos (ley 16.226 art. 8). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
• Crédito reconocido por sentencia ejecutoriada. . . . . . . . . . . . 140
• Relaciones de consumo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
• Responsabilidad profesional de abogado (funcionario
público). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Transacción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Reconvención. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
D
DEMANDA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Contralor de la demanda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Demanda manifestante improponible. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
Forma y contenido de la demanda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
– Carga de la alegación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
– Subsanación de la demanda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Pretensión. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
– Acumulación de pretensiones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
– Demanda contra la co-parte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
– Individualización de la pretensión. Teoría de la Sustanciación. . 156
Hechos nuevos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Interpretación de la demanda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Modificación de la demanda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
DILIGENCIAS PREPARATORIAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
I
INCIDENTES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Incidentes especiales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Acumulación de autos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
– Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
– Desacumulación de autos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Contienda de competencias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Jactancia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Recusación – Abstención. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
– Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
– Recusación de fiscales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
Rendición de cuentas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
– Objeto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Incidente de liquidación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Objeto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Procedimiento. Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Sentencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
J
JUICIO ORDINARIO POSTERIOR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
Procedencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
JURISDICCIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
M
MEDIDAS CAUTELARES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Notificación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Objeto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Presupuestos – Requisitos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
– Sustitución de contracautela. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Sustitución. Modificación. Cese. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Medidas cautelares específicas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Anotación preventiva de la litis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Cierre de fronteras. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Embargo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
– Caducidad de la inscripción registral. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
– Embargo de automotor extranjero. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
– Embargo de cuentas bancarias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
– Embargo de padrón matriz por deudas por aportes. Alcance
respecto de las unidades de P.H. que componen el edificio. . . . . . 220
– Embargo preventivo tributario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
– Efectos del embargo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
– Legitimación. Directores de S.A.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
Intervención judicial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Prohibición de innovar y medidas innovativas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
Veeduría. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
Medidas cautelares tributarias y clausura de establecimientos . . . . . . . 227
Plazo. Prórroga. Caducidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
Clausura de establecimientos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
– Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
– Poderes del Tribunal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
– Presupuestos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
MEDIDAS PROVISIONALES Y ANTICIPADAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
MEDIOS EXTRAORDINARIOS DE CONCLUSIÓN DEL PROCESO. . . . . . 235
Conciliación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
Desistimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
– Desistimiento de la pretensión. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
– Desistimiento del proceso. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Perención de la instancia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Transacción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
MEDIOS IMPUGNATIVOS DE LAS RESOLUCIONES JUDICIALES. . . . . 248
N
NORMA PROCESAL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
Aplicación temporal de la norma procesal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
NOTIFICACIONES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
NULIDADES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
P
PARTES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Capacidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Personas con discapacidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
Legitimación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
Casos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
– Acciones fundadas en contrato de seguro (S.O.A.). . . . . . . . . . . . . 253
– Aseguradoras por subrogación en los derechos de los
asegurados (C.Comercio, art. 669). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
– Asociación civil en defensa de intereses de sus asociados. . . . . . . 256
– Centros asistenciales para accionar por daños causados a sus
afiliados. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
– Condominios de propiedad horizontal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
– Condómino. Respecto de bien común. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
– Copropietarios por daños a la copropiedad horizontal. . . . . . . . . 266
– Disregard of legal entity o inoponibilidad de la personalidad
jurídica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
– Estado, por hechos de sus funcionarios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
– Funcionario de persona pública paraestatal en acción contra
M.S.P.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
– Funcionarios públicos. Legitimación pasiva en acción de
responsabilidad contra el Estado.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
– Municipios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
– Reivindicación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
– Responsabilidad por el hecho de las cosas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
– Sociedad civil en proceso concursal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
Litisconsorcio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
Litisconsorcio facultativo, con necesidad de sentencia uniforme 273
Litisconsorcio necesario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
Representación. Asistencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
Falta de personería o defectos de representación. . . . . . . . . . . . . . . . . 276
Sucesión de la parte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Casos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
– Cesión de créditos litigiosos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Sustitución procesal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Terceros. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Intervención coadyuvante y litisconsorcial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Intervención necesaria por citación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
– Citación en garantía. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
– Controversia común. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
– Procedimiento para la citación de terceros. . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
Denuncia de terceros. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
PLAZOS PROCESALES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
Casos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
– Intimación con documentos para retirar en otra sede. . . . . . . . . . 288
Naturaleza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
– Plazos civiles y procesales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
– Plazos procesales son de orden público. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
PRINCIPIOS PROCESALES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Principio de bilateralidad y contradicción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Principio de buena fe y lealtad procesal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Principio del debido proceso legal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
Principio de eventualidad y concentración. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
Principio de preclusión. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
Tutela jurisdiccional efectiva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
PROCESO ADUANERO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
Acción Fiscal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
Prescripción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
Infracciones aduaneras. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
Contrabando. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
Defraudación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
Diferencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
Procedimiento. Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
PROCESO DE AMPARO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
Admisibilidad. Presupuestos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
Control de admisibilidad. Rechazo liminar de la demanda . . . . . . . . 309
Daño actual o inminente. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
Ilegitimidad manifiesta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
Inexistencia y/o ineficacia de otros medios jurídicos. . . . . . . . . . . . . . 327
Plazo de caducidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
Procedimiento. Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
Actos de proposición. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
– Contestación. Regla de la admisión. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
– Hechos nuevos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
Recursos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
– Adhesión a la apelación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
– Casación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
Sentencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
– Amparo y suspensión provisional de la ejecución del acto
administrativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
– Cosa Juzgada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342
– Plazo para su cumplimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
PROCESO ARBITRAL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
Compromiso arbitral. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
Constitucionalidad del incidente de otorgamiento del compromiso 343
Objeto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
Aplicación del arbitraje a los conflictos individuales de trabajo 344
Procedimiento. Régimen Impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
Incidencia de la declaración de concurso del deudor. . . . . . . . . . . . . . 350
Recurso de nulidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
Sujetos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
Tribunal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
– Competencia para declarar la obligación de rendir cuentas. . . . . 352
– Competencia para resolver validez de cláusula arbitral. . . . . . . . 352
PROCESO DE AUXILIATORIA DE POBREZA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
Prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
PROCESO CAUTELAR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
PROCESO DE CESACIÓN DE CONDOMINIO DE ORIGEN
CONTRACTUAL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
PROCESO DE CLAUSURA DE ESTABLECIMIENTOS. . . . . . . . . . . . . . . . . 354
PROCESO CONCILIATORIO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
PROCESO CONCURSAL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
Procedimiento. Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354
Sujetos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
Interventor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
Tribunal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
PROCESO CONTENCIOSO ADMINISTRATIVO DE ANULACIÓN
(TCA). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362
Objeto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362
Actos procesables. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362
– Actas de actividad de empresas y declaraciones juradas. . . . . . . 362
– Acto de gobierno. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363
– Acto de mero trámite. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
– Acto de naturaleza contractual. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
– Acto que desestima devolución de dinero indebidamente
pagado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
– Acto que dispone promover acción de repetición contra
funcionarios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369
– Acto que dispone presentación de denuncia penal. . . . . . . . . . . . 369
– Acto tácito. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
– Acto ilesivo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
– Liquidación realizada por D.G.I. a solicitud de Juzgado de
Aduana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373
– Medidas cautelares. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373
Suspensión de la ejecución del acto administrativo. . . . . . . . . . . . . . . 373
Medios extraordinarios de conclusión del proceso. . . . . . . . . . . . . . . . 376
Clausura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376
– Por revocación del acto por razones de legalidad. . . . . . . . . . . . . . 376
– Renuncia del actor no provoca clausura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
Presupuestos para el ejercicio de la acción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
Agotamiento de la vía administrativa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
Plazo de caducidad para el ejercicio de la acción. . . . . . . . . . . . . . . . . 386
Procedimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
Demanda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
– Forma y contenido. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
– Lesividad del acto no es requisito de admisibilidad. . . . . . . . . . . 389
Excepciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389
– Oportunidad procesal para resolver cuestiones formales. . . . . . . 389
– Planteo extemporáneo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390
Incidentes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
– Acumulación de autos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391
Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392
– Aclaración y ampliación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392
– Revisión. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
Sentencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
– Error material. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
– Efectos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
– Principio de congruencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398
– Relación sentencia anulatoria y acción reparatoria. . . . . . . . . . . 398
Prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
Admisión de la prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
– Admisibilidad, conducencia, pertinencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
– Plazo para proponer prueba y contraprueba. . . . . . . . . . . . . . . . . 402
– Prueba superviniente. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403
Régimen aplicable. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404
Valoración. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405
Sujetos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
Actor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
– Legitimación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
Demandado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
– Instituto Nacional de DD.HH. Legitimación pasiva. . . . . . . . . . . 408
Terceros. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409
– Tercería coadyuvante. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409
Tribunal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
– Competencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
– Jurisdicción. Alcance de la jurisdicción anulatoria. . . . . . . . . . . . 410
PROCESO CONTENCIOSO ANULATORIO PARAESTATAL. . . . . . . . . . . . 411
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
Presupuestos. Requisitos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
Caducidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
Prejudicialidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417
Presupuestos para el ejercicio de la acción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
Objeto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419
PROCESO EXPROPIATORIO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419
Objeto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419
PROCESO DE DESALOJO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
Procedimiento. Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
Ejecución. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
– Lanzamiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
Desalojo del ocupante precario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
PROCESO DE EJECUCIÓN EN VÍA DE APREMIO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421
Constitucionalidad del artículo 379.2 C.G.P.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421
Diligencias preparatorias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
Intimación de pago. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
Excepciones y defensas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
Falta de legitimación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
Inhabilidad de título. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425
Pago. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426
Prescripción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426
– Crédito garantizado con hipoteca. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426
Usura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427
Procedimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429
Embargo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429
Liquidación del crédito y pago. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430
Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432
Principios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432
– Principio de inapelabilidad o apelabilidad restringida. . . . . . . . . 432
– Apelabilidad por terceros. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434
Título de ejecución. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435
Cantidad de dinero líquida o fácilmente liquidable. . . . . . . . . . . . . . . 435
Títulos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436
– Crédito prendario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436
PROCESO DE EJECUCIÓN DE OBLIGACIONES DE DAR,
HACER Y NO HACER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438
Procedimiento. Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
PROCESO DE EJECUCIÓN DE SENTENCIAS CONTRA EL
ESTADO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
Procedimiento. Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
Audiencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
– Inasistencia a la audiencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440
Sentencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442
PROCESO EJECUTIVO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443
Procedimiento. Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443
Recursos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443
Título Ejecutivo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443
Factura de venta de mercaderías. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443
Instrumento privado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444
PROCESO EJECUTIVO CAMBIARIO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446
Acción cambiaria y acción causal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446
Acción cambiaria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446
– Prórroga del plazo por fuerza mayor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446
Acción causal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
Excepciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
Improcedencia de invocar la relación causal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448
Falsedad material. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449
Falta de legitimación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450
Incompetencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451
Inhabilidad de título. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451
Novación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457
Pago. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457
– Canjeabilidad de la excepción de compensación por la de “pago
parcial”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 458
– Pago parcial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
Prescripción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
Violación del pacto de completamiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462
Procedimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462
Sujetos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463
Obligados cambiarios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463
– Fiadores. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463
Título ejecutivo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463
Titulo valor perjudicado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463
PROCESO EJECUTIVO TRIBUTARIO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464
Excepciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464
Inhabilidad de título. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464
Prescripción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467
Procedimiento. Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469
Ejecución. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469
– Intervención de caja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469
PROCESO DE ENTREGA DE LA COSA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470
Proceso de entrega de la cosa (adquirida en remate) art. 396 C.G.P. 470
Condenas procesales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470
Excepciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470
– Arrendamiento vigente. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470
Procedencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471
– Acción promovida por el I.N.Colonización. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471
PROCESOS DE FAMILIA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472
Divorcio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472
Sentencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472
– Nulidad de sentencia de divorcio de ex-cónyuges que ya
estaban divorciados. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472
Incapacidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475
– Noción de incapacidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475
Observaciones al inventario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475
Sujetos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475
– Legitimación para formular observaciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . 475
Radicación de menores en el exterior. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476
Estructura procesal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 476
Restitución internacional de menores. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477
Sucesión. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477
Inventario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477
– Plazo para realizar el inventario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 477
Tenencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478
Estructura procesal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 478
Unión Concubinaria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
Sentencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
– Derechos y deberes de seguridad social. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 479
Violencia Doméstica y Violencia de Género. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481
Medidas cautelares. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481
– Dispositivo electrónico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481
– Medidas restrictivas. Prohibición de acercamiento y
comunicación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482
Medidas provisionales y anticipadas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484
– Fijación de pensión alimenticia provisoria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484
PROCESOS DE HABEAS DATA Y ACCESO A LA INFORMACIÓN. . . . . . . 485
Acceso a la información. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485
Habeas data. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 488
PROCESO DE INCONSTITUCIONALIDAD DE LA LEY. . . . . . . . . . . . . . . . 489
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489
Juzgamiento de la cuestión constitucional. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489
Presunción de constitucionalidad de las leyes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489
Demanda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491
Forma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491
– Escrito. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491
– Carga de la argumentación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491
– Carga de individualizar norma constitucional transgredida. . . . 492
– Inadmisibilidad de ampliación de argumentos contenidos en
el escrito inicial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493
Objeto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494
Plazo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
Por vía de acción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
– Improcedencia cuando hay proceso en trámite. . . . . . . . . . . . . . . 495
Por vía de excepción o defensa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
– Constitucionalidad del plazo legal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
– Oportunidad para su planteo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495
Presupuestos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 497
Norma impugnada debe ser de aplicación ineludible. . . . . . . . . . . . . . 497
Norma impugnada que no haya sido definitivamente aplicada 498
Vigencia de la norma impugnada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499
Pretensión de inconstitucionalidad no condicionada a determinada
interpretación de la ley. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499
Sentencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500
Efectos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500
Sujetos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504
Legitimación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504
– Legitimación activa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504
– Legitimación pasiva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506
PROCESO INTERNACIONAL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506
Jurisdicción y competencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506
Medidas cautelares. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506
– Competencia de urgencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 506
Ejecución de laudo arbitral extranjero. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 508
PROCESOS LABORALES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509
Arbitraje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509
Admisión del arbitraje para solucionar conflictos individuales de
trabajo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509
Conciliación previa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509
Preceptividad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509
– No es exigible para las diligencias preparatorias. . . . . . . . . . . . . 509
Medidas cautelares. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512
Norma laboral. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514
Aplicabilidad de las normas y principios del Derecho del Trabajo a
los funcionarios públicos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514
Procedimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 516
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 516
– Estructura procesal a tramitar en pretensión laboral contra
una Administración Estatal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 516
Audiencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518
– Inasistencia de la parte demandada. Consecuencias. . . . . . . . . . 518
Contestación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518
– Falta de contestación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518
– Excepción de defecto legal en el modo de proponer la demanda. . 522
– Excepción de falta de legitimación pasiva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523
– Excepción de prescripción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 525
– Excepción de prescripción opuesta por defensor de oficio. . . . . . . 529
– Excepción de transacción extrajudicial sobre rubros salariales. . 531
Demanda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533
– Forma y contenido. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533
Incidentes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 537
– Incidente de nulidad. Procedimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 537
Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538
– Apelación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538
• Agravios sobre liquidación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538
• Resolución que no hace lugar a la prueba, dictada fuera de
audiencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539
• Resolución sobre prueba, dictada en audiencia . . . . . . . . . . 540
• Adhesión a la apelación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542
– Casación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542
Sentencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543
– Comunicación a D.G.I. y B.P.S. Principio de congruencia. . . . . . 543
– Condena de futuro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544
– Liquidación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544
– Sentencia definitiva parcial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549
Prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550
Carga de la prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550
– Principio de disponibilidad del medio probatorio y teoría de
las cargas probatorias dinámicas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550
Medios de prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550
– Documental. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550
Sujetos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551
Partes. Legitimación. Personería laboral. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551
– Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551
– Conjunto económico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553
– Empleador complejo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 556
– Empresas subcontratistas, intermediarios o suministradoras
de mano de obra. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 556
Tribunal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560
Competencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560
PROCESOS DE PROTECCIÓN DE LA LIBERTAD SINDICAL. . . . . . . . . . . 561
Procedimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
Contestación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
– Caducidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
Prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
Carga de la prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561
Proposición de la prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562
– Prueba en segunda instancia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562
PROCESO DE LEVANTAMIENTO DEL SECRETO BANCARIO. . . . . . . . . 562
PROCESO MONITORIO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567
Constitucionalidad del proceso monitorio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567
PROCESOS PRELIMINARES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567
Conciliación previa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 567
Cuestiones prejudiciales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568
Vía administrativa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568
– Ante compañía aseguradora. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 568
Diligencias preparatorias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569
– Finalidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569
Diligenciamiento de medios probatorios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570
Intimación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571
Jactancia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572
PROCESO DE REGULACIÓN DE HONORARIOS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573
Objeto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573
Crédito. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573
– Extinción por renuncia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573
– Honorarios del defensor de oficio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573
Reclamación del I.V.A.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574
Pautas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576
Procedimiento. Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 581
Excepciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 581
– Pago. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 581
Recursos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
– Apelación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
– Casación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
Sujetos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
Legitimación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582
– Titularidad del crédito por costos en el proceso de ejecución. . . . 582
PRUEBA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 583
Carga de la prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 583
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 583
Principio de disponibilidad de los medios probatorios y teoría de
las cargas probatorias dinámicas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587
Principio de unidad de la prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 588
Proposición u ofrecimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 589
Admisibilidad. Conducencia. Pertinencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 589
Prueba en segunda instancia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 590
Prueba trasladada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591
Valoración de la prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 592
Medios de prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595
Declaración de parte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595
– Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595
– Confesión. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596
– Informes técnicos y consultas de asesor de parte. . . . . . . . . . . . . 597
– Respuesta evasiva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 599
– Valoración. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 599
Documental. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 600
Autenticidad del documento.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 600
– Carga del desconocimiento. Respuestas ambiguas o evasivas.
Consecuencias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 600
– Falsedad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 600
– Correo electrónico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601
– Legalización. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 601
– Parte policial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 602
Indicios y presunciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 603
Pericial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606
Admisibilidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606
Objeto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 607
Perito. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 608
Valoración de la prueba pericial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 608
Prueba por informe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 613
Conducencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 613
Testimonial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614
Interrogatorio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614
– Pregunta denegada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614
Testigo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614
– Testigo técnico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614
– Testigo sospechoso. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615
Valoración. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615
R
RECURSOS Y OTROS MEDIOS IMPUGNATIVOS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617
Control de admisibilidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 617
Principio de canjeabilidad de los medios impugnativos . . . . . . . . . . . 617
Medios impugnativos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618
RECURSOS DE ACLARACIÓN Y AMPLIACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618
RECURSO DE APELACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619
Admisibilidad. Procedencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619
Control de Admisibilidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619
Casos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619
– Resolución que dispone el cumplimiento de conciliación previa. . 619
Adhesión a la apelación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619
Adhesión ad eventum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619
Admisibilidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 620
Objeto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621
Trámite. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622
Efectos de la apelación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623
Resoluciones sobre las excepciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623
– Sentencia que resuelve excepciones previas del art. 133 (num.
1, 7, 8) C.G.P.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623
– Sentencia que resuelve incidente fuera de audiencia. . . . . . . . . . 624
Ejecución provisional de sentencia apelada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 624
Forma y plazo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625
Legitimación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625
Objeto de la apelación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 626
Agravios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 626
Agravio eventual. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 630
Poderes del tribunal de alzada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631
Procedimiento. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632
Reenvío. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632
RECURSO DE CASACIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633
Admisibilidad. Procedencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633
Cuantía. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 633
Fallos idénticos de 1ª y 2ª Instancia sin discordia. . . . . . . . . . . . . . . . 637
Naturaleza de la resolución. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 638
Procesos que admiten proceso posterior sobre la misma cuestión 641
Causales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 644
Errores “in iudicando”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 644
Errores “in procedendo”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 646
Infracción a las reglas legales de admisibilidad o valoración de la
prueba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648
Forma y plazo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651
Alegación de hechos nuevos. Admisibilidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651
Indicación de las normas infringidas o erróneamente aplicadas 651
Invocación de los motivos constitutivos del fundamento de la
casación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651
Sujetos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 654
Partes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 654
– Legitimación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 654
Tribunal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 654
– Poderes. Imposibilidad de revisar la plataforma fáctica. . . . . . . . 654
RECURSO DE QUEJA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 654
Queja por denegación de apelación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 654
Queja por denegación de casación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655
RECURSO DE REVISIÓN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655
Admisibilidad. Procedencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655
Causales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655
– Colusión. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 655
– Fraude. Nulidad por indefensión. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 656
– Sentencias contradictorias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662
Forma y plazo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 664
RESOLUCIONES JUDICIALES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 664
S
SENTENCIA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665
Clasificación de las resoluciones judiciales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665
Providencia con citación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 665
Providencias de trámite, sentencias interlocutorias y definitivas 665
Resoluciones interlocutorias anómalas o encubiertas. . . . . . . . . . . . . 666
Sentencias de condena de futuro. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 666
Sentencia “incidenter tantum”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667
Sentencia rebus sic stantibus. Régimen impugnativo. . . . . . . . . . . . . 668
Cosa juzgada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669
Cosa juzgada eventual. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 674
Cosa juzgada formal y material. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 676
– En recurso extraordinario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 676
– Efectos de la interposición del recurso de queja por denegación
de casación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 677
Efectos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 679
Modificación de lo resuelto por interlocutorias firmes. . . . . . . . . . . . . 679
Forma y plazo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680
– Intereses y reajustes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 680
Error material. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 681
Moneda de la sentencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682
Motivación del fallo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682
Principios de congruencia e iura novit curia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684
T
TERCERÍAS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 692
Tercerías en los procesos ejecutivo, de ejecución y cautelar . . . . . . . . . . . 692
Tercería de dominio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 692
– Dinero depositado en cuenta bancaria en régimen de
cotitularidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 698
TRIBUNAL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 698
Jurisdicción y competencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 698
Competencia en razón de la cuantía. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 698
– Acciones personales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 698
Competencia en razón de grado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 700
Competencia en razón de la materia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 700
– Acumulación de pretensiones de distinta materia. . . . . . . . . . . . 700
– Demandas contra la Administración. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 702
• a. Conflictos individuales de trabajo en que es demandada
o co-demandada una Administración estatal. . . . . . . . . . . . . 702
• b. Repetición de pago de tributos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 717
– Asuntos fundados en relaciones de familia. . . . . . . . . . . . . . . . . . 718
• a. Relaciones personales y patrimoniales entre miembros
de la familia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 718
• b. Cobro de multa pactada en transacción particionaria 719
• c. Enriquecimiento injusto en relación de concubinato 720
• d. Nulidad de negocios jurídicos que afectan derechos
sucesorios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 721
• e. Unión concubinaria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 722
– Asuntos fundados en relaciones de trabajo. . . . . . . . . . . . . . . . . . 723
• a. Conflictos individuales de trabajo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723
• b. Demanda laboral contra representación diplomática 724
• c..Accidentes de trabajo y enfermedades profesionales 726
Competencia en razón de territorio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 729
– Acciones personales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 729
Competencia en razón del criterio temporal o de turnos . . . . . . . . . . 732
– Oportunidad para relevar la incompetencia. . . . . . . . . . . . . . . . . 732
Contienda de competencia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 733
– Por inhibición de oficio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 733
Inmunidad de jurisdicción. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 734
Juez ascendido o trasladado. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 737
Prevención. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 739
Prórroga. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 740
Poderes del Tribunal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741
Control de la competencia por el tribunal de Alzada. . . . . . . . . . . . . . 741
Control de la legitimación de las partes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 741
Control de la legalidad de los actos administrativos. . . . . . . . . . . . . . 742
Relevamiento de presupuestos procesales y nulidades absolutas 743
Responsabilidad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 744
Responsabilidad disciplinaria. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 744
TRIBUTOS JUDICIALES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 744
Generalidades. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 744
– Tributación incompleta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 744
Impuesto a las ejecuciones. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 745
Presupuesto de hecho. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 745
– Crédito garantizado con hipoteca recíproca. . . . . . . . . . . . . . . . . . 745
V
VICESIMA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 746
Honorarios fictos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 746
Impugnación. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 746

Shopping Cart